Buğday Sektöründe LİDAŞ Krizi: TMO'da Randevu Sistemi Tartışması
Türkiye'nin tarım gündemi, LİDAŞ kaynaklı yeni bir buğday randevu sistemi tartışmasıyla sarsılıyor. Son haftalarda ortaya çıkan dolandırıcılık iddiaları, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) mevcut uygulamalarını yeniden gündeme taşıdı. LİDAŞ’ta yaşanan bu olay her ne kadar detayları ile açıklanmasa da, sektörde merkezi bir randevu sistemine geçilmesi için baskılar artmış durumda.
Mevcut TMO Randevu Sistemi 2012’den bu yana üreticilere, internet üzerinde veya TMO şubelerine şahsen başvurarak buğday satış randevusu oluşturma imkânı veriyor. Bir işlemde en az 5 tonluk satış gerekliliği, çiftçilerin küçük partilerle işlem yapmasını engelliyor. Ayrıca satışlar, çiftçilerin kayıtlı üretim alanlarına bağlı olmak zorunda. Randevu alan üreticiler işlem sırasında öncelik kazanıyor, bu da hem zamandan hem de nakliye masraflarından tasarruf sağlıyor. Ancak sistem aynı zamanda, en fazla iki kez randevu değişikliği ile sınırlı fleksibilite sunuyor.
Sistemdeki Açıklar ve Merkezi Yapı Tartışmaları
Asıl mesele ise sistemin parçalı ve şubeler üzerinden yürütülüyor olması. Randevu işlemlerinin farklı kollar üzerinden yönetilmesi, denetim zorlukları ve suistimal risklerini beraberinde getiriyor. Eleştiriler, şu anda atılan her adımın izlenebilir ve şeffaf olması için merkezi bir yazılım altyapısının şart olduğunu gösteriyor. Son yaşanan LİDAŞ skandalı da, mevcut sistemdeki açıkların somut bir göstergesi olarak öne çıkıyor.
TMO, sadece alım yapmakla kalmıyor; satın alınan buğdaylarda örnek analizleri yapılması, kalite kontrolü, fiyatlandırma ve uygulama protokolleri gibi çok sayıda işleve sahip. Ancak bunların tamamı, sistemde bir zaaf olduğunda suistimal edilebiliyor. Merkezi randevu sistemi sayesinde, işlemler doğrudan tek çatıdan yürütülebilecek ve üreticiler arasında adalet sağlanabilecek. TMO’nun sunduğu analiz hizmetleri ve belirli ücret yapıları da, merkezi bir kontrolle daha etkin denetlenebilecek.
Sonuç olarak tarımda güven ve şeffaflığın korunması, üreticilerin haklarının gasp edilmemesi ve haksız kazançların engellenmesi açısından, buğday sektöründe işleyen randevu sisteminin daha sağlam ve denetlenebilir olması için atılacak adımlara herkes dikkat kesilmiş durumda. LİDAŞ vakasıyla patlak veren tartışmalar, çiftçilerin ürünlerini emniyetle pazara sunabilmesi konusunda TMO'nun gelecekte nasıl bir yol haritası izleyeceği sorusunu da beraberinde getiriyor.