Neolitik Çin’de Anaerkil Toplumun DNA Yolculuğu
Antik toplumların aile yapısını anlamak, bugünün insan ilişkilerine bakışımızı da sarsabilir. Çin’in doğusunda, Shandong bölgesindeki Fujia arkeolojik kazı alanında ortaya çıkan bulgular tam da böyle bir sarsıntı yarattı. Peking Üniversitesi ve Shandong Kültürel Kalıntılar ve Arkeoloji Enstitüsü araştırmacıları, günümüzden yaklaşık 4500 yıl öncesine tarihlenen bu Neolitik yerleşimde matrilineal toplum düzeninin izlerini DNA analizleriyle net bir şekilde gözler önüne serdi.
Nature dergisinde yayınlanan araştırma, Dawenkou kültürüne ait olan Fujia alanında iki ayrı mezarlıkta gömülü toplam 60 bireyin DNA’sına dayanıyor. Mezarlardan çıkan kemiklerin analizinde dikkat çeken en büyük ayrıntı, sadece kadınların ve çocukların değil, erkeklerin de mezarlık seçiminin annelerinin soyuna göre yapılmış olması. Kuzey mezarlıkta gömülü 14 kişinin tamamı tek bir mitokondriyal DNA hattını paylaşıyor; güney mezarlıkta ise 44 kişiden 46’sı farklı bir annesel soya dayanıyor. Buna karşılık, mezarlardaki erkek bireylerin babalarından gelen genetik verilerin çok çeşitli olması, topluma dışarıdan erkeklerin katıldığını gösteriyor.
Yani kadınlar, doğdukları klanlarda ömür boyu kalıyor, erkekler ise başka topluluklardan Fujia’ya gelen göçmenler olarak topluma katılıyordu. Mezarlık düzeninde annesel soylar belirgin çizgilerle ayrılmış durumda; mezarlar, klanlara göre dizayn edilmiş ve bu kural neredeyse 10 kuşak boyunca hiç bozulmadan sürdürülmüş.
Taş Devri’nde Anaerkil Yaşam ve Tarımın İzleri
DNA analizlerinin yanında yapılan izotop çalışmaları da toplumun yaşam tarzı ve geçim kaynaklarını ortaya koyuyor. Topluluk, milattan önce 2750 ve 2500 yılları arasında, yaklaşık 250 yıl boyunca, kıyıya yakın vadilerde darı tarımı yapıyordu. Deniz ürünlerinin de diyetlerinde yer almış olabileceğine dair ipuçları var, fakat ağırlıklı olarak tarıma dayalı bir yaşam tercih edilmiş.
Şimdiye kadar dünyanın farklı coğrafyalarında ortaya çıkan anaerkil sistemlere bakıldığında, bu keşif zamanı açısından çok daha erken bir örnek sunuyor. Mesela Avrupa’da Demir Çağı’nda ya da Kuzey Amerika’da Chaco Canyon hanedanlığında anaerkil toplum dizilimleri görülse de, Fujia topluluğu bunlardan binlerce yıl önceye dayanıyor.
- İki mezarlıkta annesel soylara göre tamamen ayrılmış gömüler
- Erkeklerin farklı genetik kökenlerden gelmesi, göçle topluma katılımı işaret ediyor
- Darı tarımına dayalı ve yerleşik bir ekonomik düzen
- En az 10 kuşak boyunca kesintisiz anaerkil klan yapısı
Bu bulgular, Neolitik çağda insanlık tarihinin her yerde otomatik olarak ataerkil başladığına dair kalıplaşmış fikirlere meydan okuyor. Yani toplumsal düzenlerin ve aile yapılarının geçmişte sandığımızdan çok daha renkli ve çeşitli olduğu anlaşıldı.